พยากรณ์อากาศสไตล์ชาวบ้าน!

สายฝนยังคงโปรยปรายให้พี่น้องเกษตรกรได้มีน้ำสำหรับเพาะปลูก หากบางพื้นที่มีฝนมากไปก็อาจทำให้พืชพรรณได้รับความเสียหาย กรมอุตุนิยมวิทยา พยากรณ์อากาศ "ในช่วงวันที่ 26-28 ก.ค. พายุดีเปรสชัน เซินกา (SONCA) ปกคลุมบริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้อ่อนกำลังลงเป็นหย่อมความกดอากาศต่ำแล้ว คาดว่าจะปกคลุมบริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคเหนือตอนล่าง รวมทั้งภาคกลางตอนบนและจะสลายตัวในระยะต่อไป ประกอบกับมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ที่พัดปกคลุมทะเลอันดามันและประเทศไทยมีกำลังแรง ทำให้ประเทศไทยมีฝนตกชุกหนาแน่นและมีฝนตกหนักถึงหนักมากหลายพื้นที่ ส่วนในช่วงวันที่ 29 ก.ค.- 1 ส.ค. จะมีร่องมรสุมพาดผ่านภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ในขณะที่มรสุมตะวันตกเฉียงใต้พัดปกคลุมทะเลอันดามันและภาคใต้มีกำลังปานกลาง ทำให้ประเทศไทยมีปริมาณฝนลดลงแต่ยังคงมีฝนตกหนักบางแห่ง สำหรับคลื่นลมบริเวณทะเลอันดามันและอ่าวไทยจะมีกำลังปานกลาง"... นี่คือข้อมูลที่เป็นประโยชน์สำหรับชาวไร่ชาวนา ชาวประมง ที่จะได้ปรับตัวให้สอดคล้องกับสภาพฟ้าฝน

สมัยโบราณนั้น ชุมชนในชนบทที่ส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ก็สามารถทํานายสภาพภูมิอากาศโดยเฉพาะคาดการณ์สภาพฝนตกในอนาคตได้ค่อนข้างแม่นยํา ซึ่งมีประโยชน์อย่างยิ่งในการเฝ้าระวังเตือนภัย ช่วยป้องกันและบรรเทาผลกระทบจากภัยพิบัติที่จะเกิดกับการดําเนินวิถีชีวิต ทั้งนี้การทํานายสภาพภูมิอากาศด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น มีรายละเอียดมากมาย จะขอยกมาบางส่วนดังนี้

(1) สังเกตจากพฤติกรรมของมนุษย์
- ผู้สูงอายุมีอาการคันตามผิวหนังโดยเฉพาะในช่วงเวลาบ่ายฝนใกล้จะตก
- ตอนเช้าเมื่อตื่นขึ้นมาล้างหน้าแล้วรู้สึกลื่นมือวันนั้นฝนจะตก

(2) สังเกตจากพฤติกรรมของพืช
- ดอกของหญ้าแพรกเป็นช่อยาวมากและเหยียดตรงปีนั้นฝนจะดี
- ต้นจาน (ทองกวาว) ออกดอกดกสม่ำเสมอเต็มต้นและหล่นหมดฝนจะดีตลอดปี
- ต้นจาน (ทองกวาว) ออกดอกเฉพาะบริเวณส่วนยอดของลําต้นจะมีฝนดีในช่วงปลายปี
- หากต้นสาบเสือยังไม่ออกดอกจะยังคงมีฝนตกต่อไป
- ปีใดที่ต้นมะขามออกดอกมาก (ข้าวทรามมะขามดก) ข้าวจะปลูกไม่ได้ผล (ฝนจะไม่ดี)
- หากผลกระทกรกมีขนหุ้มมากฝนจะไม่ดีหรือมีน้ำน้อย
- ต้นจิก (ไม้เต็ง) มีดอกยาวและดกฝนจะดี
- ต้นไผ่ชูลํายอดไผ่อ่อนในระดับสูงขึ้นเหนือกอไผ่ฝนจะดีและลมพัดไม่แรง
- ต้นบกมีผลดกเต็มต้นปีนั้นน้ำจะน้อย
- หากมีเห็ดเกิดขึ้นมากในพื้นที่ป่าบุ่งป่าทามน้ำบริเวณนั้นมาก

(3) สังเกตจากพฤติกรรมของสัตว์
- มดทําขุย (คันดิน) เป็นสันคมล้อมรูเป็นวงกลมสวยงามดีน้ำจะดีตลอดปี
- ควายเมื่อปล่อยจากคอกเอาเท้าหน้าขูดดินทิศทางขวางทางเดินน้ำจะน้อยหรือฝนไม่ดี
- ควายเมื่อปล่อยจากคอกเอาเท้าหน้าขูดดินทิศทางไปตามทางเดินน้ำจะมากนาจะลุ่มเสียหาย
- ไก่นอนจับราวอยู่ในระดับสูงหรือบนต้นไม้น้ำจะมาก
- หางตะกวดมีสีดํายาวมากฝนจะดี
- ถ้าไก่ยืนหรือนอนหงายกางปีกผึ่งแดดวันนั้นฝนจะตก
- นกกระเต็นร้องผ่านทุ่งว่าแพ-ผ่ามๆๆอีก 3-4 วันก็จะรู้ผลน้ำจะท่วม
- มดขนไข่หรืออพยพเดินทางจากที่ลุ่มไปยังที่ดอนเดินกันเป็นแถวเป็นระเบียบและคาบไข่ของตนเองไปด้วยฝนจะตกหนัก
- ปูอพยพย้ายถิ่นสู่ที่ลุ่มและทํารูอาศัยฝนจะหมด
- ดูหางแลนเมื่อถึงฤดูฝนนําลูกน้อยของแลนมาดูสีดําที่หางของลูกแลนมีมากกว่าสีขาวฝนตกมาก
- สังเกตหางแลนเมื่อถึงฤดูฝนนําลูกน้อยของแลนมาดูสีขาวที่หางของลูกแลนมีมากกว่าสีดําฝนตกน้อย
- ประชากรจักจั่นกรีดเสียงดังระงมเข้าสู่ฤดูแล้ง
- ประชากรแมลงปอมีมากเข้าสู่ฤดูหนาว
- ประชากรมดแดงใหญ่แม่เป้งเดินเพ่นพ่านเข้าสู่ฤดูฝน
- หากตัวอึ่งมีลักษณะดําไม่ทั่วตัวฝนจะแล้ง
- หากตัวอึ่งมีลักษณะดําทั่วทั้งตัวฝนจะดี
- พื้นที่บริเวณริมจอมปลวกที่มีตัวปลวกขนาดใหญ่ยังคงอาศัยอยู่เป็นจํานวนมากน้ำใต้ดินใสสะอาดน้ำใต้ดินอยู่ในระดับตื้น
- มดแดงหรือผึ้งทํารังบนต้นไม้ในระดับสูงปีนั้นลมฝนไม่แรง
- ไก่ขันเวลากลางคืนในช่วงหัวค่ำวันรุ่งขึ้นลมจะพัดแรง

(4) สังเกตจากปรากฏการณ์ธรรมชาติ
- เกิดจันทรุปราคาเต็มดวงฝนจะไม่ปกติไม่แล้งก็ท่วม
- เกิดจันทรุปราคาแหว่งด้านข้างฝนจะดีข้าวจะงาม
- อากาศร้อนอบอ้าวติดต่อกันนาน 4-5 วันฝนจะตก
- ขึ้น 3 ค่ำเดือน 3 ดวงจันทร์เรียวดีไม่แหว่งและมีสีน้ำตาลฝนดีข้าวปลาอาหารจะอุดมสมบูรณ์ดี
- บั้งไฟที่จุดส่วนใหญ่ขึ้นสูงฝนจะตกดี
- ฟ้าร้องเสียงดังปลายฤดูฝนฤดูฝนจะหมดแล้วภูมิปัญญาในการพยากรณ์สภาพภูมิอากาศ (เพิ่มเติม)การพยากรณ์การเกิดพายุฝนฟ้าคะนองอย่างรุนแรง
- ม้าจะวิ่งอย่างตื่นตระหนกก่อนที่จะมีลมพายุรุนแรงพัดมา
- หมูจะโกยเอาฟางใบไม้และกิ่งไม้มารวมกันไว้ก่อนจะมีพายุกระหน่ำ
- ดอกไม้จะหุบลงก่อนหน้าพายุจะเกิด
- วัวควายจ่าฝูงนําหน้าลูกฝูงออกไปหากินกลางทุ่งด้วยอาการกระโดดโลดเต้นแสดงว่าจะมีฝนตกในไม่ช้าและอาจมีฝนฟ้าคะนองอย่างรุนแรง
- สุนัขกินหญ้า
- หมาป่าจะหอนอย่างต่อเนื่องมากขึ้นก่อนเกิดพายุ
- ฝูงมดเดินเคลื่อนไหวอยู่ทั้งวัน
- ฝูงริ้นจํานวนจะรุมตอมกัด
- จิ้งหรีดจะกรีดร้องเสียงดังขึ้น
- แมงมุมจะไต่ลงจากรัง
- แมลงวันจะออรวมกันอยู่แต่ในบ้าน
- เมื่อใบไม้คว่ำกลับใบลงพยากรณ์ได้เลยว่าจะมีลมแรงและพายุกระหน่ำ
- ก่อนพายุกระหน่ำวัวจะนอนลงและไม่ยอมออกไปทุ่ง
- เมื่อดวงอาทิตย์ตกพร้อมกับแสงสีแดงฉานปกคลุมท้องฟ้าเราจะได้พบกับพายุลมแรงในตอนเช้า
- นกร้องจ๊อกแจ๊กจอแจเมื่อฝนจะตก
- นกบินเกาะสายไฟบ่งชี้ว่าฝนจะตก
- ไก่ตัวผู้เกิดขันก่อนที่เราจะเข้านอนจะมีฝนตกกลางคืนและตอนเช้ามืด
- ปลาจะกินเหยื่อดีที่สุดช่วงก่อนฝนตก
- นกต่างๆบินต่ำๆคาดว่าน่าจะมีฝนตกและลมพัดแรง
- เมื่อปลาโลมาออกมาเล่นคลื่นจะมีพายุเกิดขึ้น

ข้อมูลจาก "มหัศจรรย์ภูมิปัญญาท้องถิ่นในการจัดการภัยพิบัติธรรมชาติของชุมชนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ" โดย รศ.ดร.ประสิทธิ์ ประคองศรี
https://www.kaset1009.com/th